Panorama Rynku miasta z widokiem na kamieniczki

Historia miasta :
Starogard Gdański jest jedną z najstarszych miejscowości Polski Północnej, wykształconą prawdopodobnie z osady neolitycznej (4-5 tysięcy lat p.n.e.) i leżącą w pobliżu lub nawet na samym tzw. szlaku bursztynowym.

W późniejszych wiekach budowano tu grody obronne i osady otwarte. Jeden z książąt pomorskich - Grzymisław, 11 listopada 1198 roku zapisuje lewobrzeżną twierdzę drewniano - kamienną Joannitom, prawobrzeżną część od Piotra Święcy w 1305 roku kupują Krzyżacy. Takie władanie tym obszarem znajduje swoje odzwierciedlenie w historycznym herbie miasta, w którym na tarczy widnieją do dziś dwa krzyże w rzucie pionowym: joannicki u dołu i krzyżacki u góry. Krzyżacy zbudowali na obszarze przez siebie nabytym miasto - twierdzę o charakterze obronnym prawdopodobnie według projektu brata zakonnego Teodora z Florencji i w 1348 roku nadali miastu prawa miejskie.

Średniowieczny układ urbanistyczny z jednym z ładniejszych rynków Polski Północnej, przetrwał w swoim kształcie do dnia dzisiejszego. Jednak jedną z najbardziej charakterystycznych cech miasta (ze względu na podmokły teren) jest jego niska zabudowa.

W czasach Rzeczypospolitej Szlacheckiej miasto stało się ważnym ośrodkiem życia politycznego Pomorza. Tu odbywały się sądy grodzkie i ziemskie oraz zjazdy sejmikowe.

Miasta nie ominęły liczne zarazy, wojny i pożary, z których największy był w 1792 roku - nie spłonął tylko kościół farny p.w. Św. Mateusza.
Wiek XVIII to polityczny upadek Polski, któremu nie zapobiegła zwołana do Starogardu w 1769 roku Konfederacja Pomorska. Starogard znalazł się pod panowaniem pruskim.

Pomimo niewoli, wiek XIX zaznaczył się w historii miasta rozwojem przemysłu, powstało wiele fabryk i warsztatów, między innymi:

fabryka kotłów Horstmana (1820 r.),
wytwórnia wódek i likierów Winkelhausena (1846 r.),
kompleks młynów Wiecherta (1872 r.).
Do dziś niektóre z tych obiektów pełnią swoją pierwotną funkcję będąc jednocześnie cennymi zabytkami architektury przemysłowej. Długą tradycją cieszy się również Stado Ogierów założone w 1897 roku a sięgające tradycją hodowli koni Jana III Sobieskiego w Piasecznie koło Gniewa.

W latach 1870 - 1871 zbudowano pierwszą linię kolejową na trasie Piła - Starogard Gdański - Tczew. W roku 1900 miasto otrzymało gazownię i wodociągi.
Dnia 29 stycznia 1920 roku miasto powróciło w granice Polski wyzwolone przez Błękitną Armię gen. J.Hallera.

Wybuch i przebieg II wojny światowej stanowił - podobnie jak dla całego kraju - tragiczny okres w historii. Lata okupacji hitlerowskiej to jeden z najcięższych okresów w dziejach miasta. Dowodem na to są liczne miejsca kaźni w mieście i okolicy.

Dziś Starogard jest prężnym i samodzielnym ośrodkiem przemysłowym i kulturalnym. Władze miasta starają się uważnie śledzić tempo przemian gospodarczych w kraju oraz osiągnięcia państw europejskich w różnych dziedzinach.
Działania te mają na celu stałe poprawianie warunków życia codziennego mieszkańców, uatrakcyjnienie miasta pod względem turystycznym i jako miejsca dla przyszłych inwestorów.

Zabytki:

Fragmenty murów obronnych
Najlepiej zachowane od strony północno-zachodniej. Osiąga wysokość do 5 metrów, przy szerokości muru sięgającą prawie 2 metrów.
Na przełomie lat 1309-1310, na polecenie wielkiego mistrza krzyżackiego, Teodot z Florencji przystąpił do prac nad przebudową dawnej wsi Starogard w miasto – twierdzę. Od około 1313 do 1320 roku zaczął otaczać 8,4 hektarowy teren zewnętrznym murem obronnym, posadowionym na fundamencie kamiennym, z bastionami w narożnikach i fosą. Potem rozpoczęto budowę bram z basztami, które ukończono w latach 1338-1340.

Baszta Książęca (Narożna)
Największa z obecnie zachowanych w Starogardzie i zapewne najstarsza. Fundamenty mogą pamiętać wcześniejszą strażnicę książąt gdańsko-pomorskich lub starszą jeszcze czatownię, co tłumaczyło jej historyczną nazwę.

 

Baszta Gdańska (Szewska)
Powstała około 1325 roku. Najlepiej zachowany obiekt gotyckiej architektury obronnej miasta, stojąca nad kanałem Wierzycy – dawniej fosy. Historycznie baszta pełniła służyła do obrony i strzegła bezpieczeństwa wjazdu do miasta przez Bramę Gdańską, z czasem zmianie uległa jej funkcja na obserwacyjno-obronną, w późniejszych latach znajdowało się w niej więzienie.

Rynek
Ta część dzisiejszego Starogardu stanowi najstarszy fragment miasta. Po tej stronie Wierzycy istniał ongiś folwark i wieś należąca do Piotra Święcy. Odkąd w 1305 roku ten teren wykupili Krzyżacy, wkrótce przystąpili do wytyczenia obszaru pod zabudowę osady warownej. Pracami budowlanymi kierował Teodot z Florencji, któremu Starogard zawdzięcza ukształtowanie przestrzenne z regularną siecią ulic rozchodzących się od centralnie położonego kwadratowego rynku, który wyznaczony kwadratem 107x107 m – przewyższa obszarem Rynek Starego Miasta w Warszawie. Pośrodku rynku znajduję ratusz. W sierpniu 1792 roku całkowicie wypaliła się, głównie drewniana, zabudowa.


Ratusz
Posadowiony został na fundamentach gotyckich, pozostałości dawnego ratusza zniszczonego w pożarze 1484 roku i przebudowanego w XVIII wieku po zniszczeniach wojny szwedzkiej. Obecny pochodzący z początków XIX wieku, na fundamentach gotyckich, przebudowany ostatecznie w 1893 roku.

 

Młyn i pałac Wiecherta
Tradycje młynarstwa w Starogardzie sięgają 1283 roku, kiedy to wzmiankuje się o istnieniu tutaj młyna wodnego. W 1871 roku nabył go Franciszek Wiechert przekształcając w wielkie przedsiębiorstwo rodzinne.
Eklektyczny pałacyk o wysmakowanych formach zdobniczych, pochodzący z 1893 roku, kiedy to został przebudowany na cele reprezentacyjne rodu Wiechertów.

Urząd Miejski
Budynek w stylu neogotyckim z czerwonej cegły z dodatkiem glazurowanej, wybudowany w 1900 roku. W 1967 r. dobudowano na zapleczu piętrowy pawilon biurowy. Pierwotnie siedziba pruskiej landratury z mieszkaniem prywatnym landrata, potem starosty aż do 1948 roku, w okresie międzywojennym biura starostwa. Od czerwca 1975 roku siedziba Urzędu Miejskiego.