W rozmowach i opowiadaniach zasłyszanych w klubie i po zebraniach Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Koła Nr 13 w Winnipegu uderzało mnie bogactwo przeżyć zawarte w wielokrotnie powtarzanych wspomnieniach z ostatniej wojny. Zapadły one głęboko w pamięć opowiadających i odgrywały ważną rolę w ich życiu. Wspomnienia zawierały ogrom informacji, pozwalających na lepsze zrozumienie historycznych wydarzeń, w których weterani uczestniczyli. świadomość, że informacje te zaginą wraz z ich odejściem, nie dawała mi spokoju. Po rozmowie z kolegą Tadeuszem Gardziejewskim, ówczesnym prezesem PKS Koła Nr 13 powstał plan, jak uratować od zapomnienia te przeżycia i udostępnić je szerszemu gronu czytelników. Kolega Gardziejewski zaproponował na wstępie poetycki tytuł serii wspomnień: "Przez Boje, przez Znoje, przez Trud", który zachowałem w niezmienionej formie. 

       I tak rozpoczęliśmy w roku 1986 serię wieczornych spotkań, głównie w moim domu. Siadaliśmy przed kamerą telewizyjną i rozpoczynaliśmy rozmowy o starych czasach. Rola kolegi Gardziejewskiego polegała na podtrzymaniu rozmowy w sytuacjach, gdy to było potrzebne. Zwykle po kilku minutach, obecność kamery stawała się niezauważalna i opowiadanie toczyło się swobodnie. Szereg rozmów prowadziłem sam lub moja żona, Józefa Patalas a w pojedynczych przypadkach, kolega Lech Fulmyk lub kol. Antoni Tomszak.

     Zapraszaliśmy kolejno kombatantów, których różne drogi zawiodły do Winnipegu, do Koła Nr 13. Trudno było zanotować wspomnienia wszystkich kolegów i koleżanek, ale staraliśmy się dobrać ich tak, by reprezentowali wszystkie ważniejsze szlaki wojenne. W ten sposób zarejestrowałem na taśmie magnetowidowej opowiadania 45 osób -łącznie ponad 100 godzin nagrań.

     Drugim etapem pracy było spisanie treści taśm na komputerze. Nie zmieniając sensu opowiadania starałem się, nie zawsze płynny język mówiony, przetransformować w bardziej czytelną formę pisaną. Również i w tej fazie oraz w końcowym stadium niekończącej się korekty i opracowaniu indeksów uczestniczyła niestrudzenie moja żona.

     Zdaję sobie sprawę, że opowiadania o odległych w czasie wydarzeniach, mogły zostać w pewnym stopniu zmienione przez filtr niedoskonałej pamięci. Napewno jednak wyrażają one fakty, które przez pół wieku nurtowały w świadomości opowiadającego i wbiły się głęboko w jego pamięć.

     Oryginalne taśmy nagrań zostaną zdeponowane w archiwum Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Koła Nr 13 i będą dostępne dla upoważnionych zainteresowanych. Zdjęcia zamieszczone na wstępie każdego opowiadania zostały przetworzone z taśm wideofonowych i opracowane do czarno-białej publikacji. Lewe zdjęcia pochodzą z późnych lat czterdziestych, prawe - z późnych lat osiemdziesiątych.

       Oddanie książki do druku zbiega się z 50-tą rocznicą przyjazdu kombatantów do Kanady. Książka jest przeznaczona przede wszystkim dla kolegów kombatantów i ich rodzin. Dla tych pierwszych, by mogli raz jeszcze prześledzić zamierzchłe wydarzenia i uzupełnić swoje wspomnienia - wspomnieniami kolegów. Dla drugich, aby stała się źródłem, nieznanych często, informacji o ojcu, czy mężu, szczególnie tych, którzy odeszli od nas na zawsze. Dla jeszcze innych, aby znaleźli w niej informacje z pierwszej ręki od tych, których wojenne i powojenne losy zagnały z Polski do dalekiej Kanady.
 
     Pierwszy rozdział książki zawiera mało znane informacje o wydarzeniach towarzyszących przyjazdowi kombatantów do Kanady. Do nich należą wysiłki mecenasa Bernarda Dubieńskiego, ówczesnego przedstawiciela Kongresu Polonii Kanadyjskiej, walczącego twardo w Parlamencie Kanadyjskim o prawo imigracji dla polskich żołnierzy uczestniczących w II-wojnie Ńwiatowej. Trzeba pamiętać, że w owych czasach, w późnych latach 40-tych, w polityce imigracyjnej Kanady pokutował jeszcze system preferencyjny. Polacy, jako Słowianie nie należeli do wysoko preferowanych grup etnicznych i lokowali się daleko za Anglikami, Skandynawami, Francuzami czy Niemcami. Referat przedstawiony przez mecenasa Dubieńskiego w Parlamencie Kanadyjskim, niezwykle starannie przygotowany, został pozytywnie przyjęty. Z perspektywy półwiecza możemy ocenić jak dalekowzroczne były ówczesne poglądy mecenasa i jak bardzo przyszłość potwierdziła jego przewidywania. Trudne początki okresu osiedlania się w Kanadzie ilustruje zamieszczony w drugim rozdziale książki przegląd prasy polonijnej: "Co pisał CZAS...". Autentyczne listy, napływające do redakcji tego zasłużonego tygodnika, pozwalają zrozumieć atmosferę, która panowała w tym pionierskim okresie.

      Po tych dwóch rozdziałach następują wspomnienia kombatantów w alfabetycznym porządku. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w relacjach poszczególnych osób powtarzają się często te same wydarzenia, choć opowiedziane w różny sposób i czasem odmiennie interpretowane. Jedne z nich koncentrują się na okresie przedwojennym, inne na przeżyciach czasu wojny, inne jeszcze opisują bardziej szczegółowo okres budowania nowej egzystencji po przyjeździe do Kanady. Poszczególne wspomnienia odzwierciedlają indywidualny charakter opowiadających. Jedne z nich ograniczają się do nagich faktów, inne nie szczędzą ich interpretacji, jeszcze inne są pełne barwy i emocji. W opracowaniu tekstu dokładałem wiele wysiłku, aby tego indywidualnego charakteru nie zagubić. Różnorodny styl wspomnień przypomina, że jest on tworem żywych ludzi, nadaje książce wielowymiarowy charakter i na tym polega jej wartość jako "zbiorowego pamiętnika".

     Książka nie jest historią Koła Nr 13. Nie należy jej rozumieć jako kroniki organizacji kombatanckiej. Jest opowiadaniem o osobistych losach i przeżyciach jej członków. Ich losy są jednak tak ściśle związane z Kołem, że jego kronikę można sobie z łatwością odtworzyć wczytując się starannie w indywidualne opowiadania.

      Książka nie rości sobie pretensji do wyczerpania tematu. Zawiera z pewnością szereg pominięć i potknięć. Napewno jednak spełni jeden, najważniejszy, założony na wstępie, cel:
URATUJE OD ZAPOMNIENIA.