|
CZĘŚĆ TRZECIA :
W organizacji
Rozdział VI
Ogniwo nr 1 - Toronto i południowe Ontario
Zalążek ośrodka polonijnego w Ontario powstawał w Toronto równocześnie z
montrealskim. Ale charakter jego od początku był inny. Do Toronto i innych miast
południowego Ontario zostało bowiem sprowadzonych w 1940-tym roku około 600
inżynierów i techników polskich , którzy przybyli tam jako specjaliści w różnych
dziedzinach. Ich zadaniem było uzupełnienie brakującej kadry w powstających lub
rozwijających się przemysłach na potrzeby wojny. Byli zatem widziani przez
Kanadę jako ludzie, których wysokie kwalifikacje miały pomóc w wygraniu II wojny
światowej oraz przyczynić się do rozwoju Kraju. Wszyscy mieli zapewnioną pracę,
a w stosunku do innych imigrantów bardzo uprzywilejowane przyjęcie. Warunki II
wojny światowej sprzyjały powstawaniu coraz to nowych miejsc pracy, na które
zatrudnieni Polacy ściągali swoich kolegów - fachowców ze wszystkich stron
świata. W ten sposób rosła grupa polskich fachowców, którzy odrazu wchodzili na
poważne stanowiska w różnych przemysłach, a szczególnie w przemyśle lotniczym
Kanady. W powstałym w ten sposób centrum polonijnym w Toronto zgrupowani byli
ludzie dynamiczni i aktywni w produkcji w dziedzinach najbardziej popieranych
przez rząd kanadyjski.
Po wojnie promieniowanie Toronto jako dynamicznego ośrodka przyciągało nadal
DiPisów i zdemobilizowanych wojskowych. W rezultacie osiadła w południowym
Ontario liczna średnia kadra oficerska, sporo żołnierzy z Polskiej Armii na
Zachodzie, lotników z Wielkiej Brytanii a także żołnierzy AK z Powstania
Warszawskiego. Bardzo wielu z nich było absolwentami wyższych studiów jeszcze z
Polski. Większość nowo przybyłych była młodsza wiekiem aniżeli imigranci w tym
czasie przybywający do Montrealu, miała mniej kompleksów na punkcie przegranej
kampanii z września 1939 roku, ale nadal wyraźnie była bardzo antykomunistyczna.
Początkowa działalność organizacyjna Polonii ontaryjskiej szła w dwu kierunkach
: tworzenia organizacji polonijnych oraz włączania się w społeczeństwo
kanadyjskie. Obok najróżniejszych towarzystw, stowarzyszeń zwiazków, skrzydeł
(dla byłych lotników), kółek, organizacji kombatanckich, aż po fundacje i
stowarzyszenia zawodowe, wszystkie organizacje służyły przede wszystkim jako
platforma kontaktów potrzebnych dla realizacji bieżących spraw imigranckich lub
leżących na pograniczach wykonywanych zawodów.
Dzięki uprzywilejowanej pozycji jaką od czasu wojny cieszyło się wielu członków
ontaryjskiej Polonii imigranci wojenni i powojenni byli postrzegani przez
przedwojenną lokalną Polonię jako zawodowa elita budząca poszanowanie, tworząca
nowe role models Polaków. Pozwalało to grupie wojennej i powojennej na znacznie
większą otwartość wobec Starej Polonii i ułatwiało porozumienie między obu
grupami. "Inżynierowie polscy" jak przyjęto nazywać pierwszą grupę Polaków
przybyłą podczas wojny, używali także swoich umiejętności mediacyjnych w celu
zmniejszania wpływów kanadyjskiej partii komunistycznej na postawę Starej
Polonii i jej polsko-języcznych gazet. Wskutek tego zmalał udział Polaków w
partii komunistycznej kanadyjskiej i np. jedno z największych wschodnio-
kanadyjskich pism polonijnych - Związkowiec - pozbyło się zupełnie nacisków
komunistycznych.
Do osiągnięć organizacyjnych torontońskiej Polonii należy powstanie w 1944 roku
Kongresu Polonii Kanadyjskiej- jako centralnej organizacji zrzeszającej
wszystkie organizacje polonijne w Kanadzie. KPK stał się oficjalnym
reprezentantem interesów całej polskiej imigracji w Kanadzie wobec rządów
federalnego i prowincjalnych. W ten sposób pierwszy raz w historii emigracji
Polacy jako grupa etniczna uzyskali oficjalny głos w sprawach ich dotyczących, a
przez to dostęp do udziału w dyskusjach, na różnych szczeblach administracji
państwowej, o wewnętrznej polityce imigracyjnej.
W roku 1956 z inicjatywy Wiktora Turka powstał w Toronto afiliowany przy KPK ,
Kanadyjsko -Polski Instytut Badawczy. Celem jego było i nadal jest badanie
bieżących spraw i problemów imigrantów. W ciągu lat badania te owocowały
szeregiem publikacji będących po raz pierwszy prawdziwą spisaną dokumentacją
polskiej imigracji w Kanadzie. Do roku 1990 Kanadyjsko-Polski Instytut Badawczy
opublikował na ten temat 21 prac.
Wreszcie w 1966 roku, w ramach obchodów millenijnych chrztu Polski powstał w
Toronto Fundusz Wieczysty Millenium Polski Chrześcijańskiej oddany pod opiekę
kuratorom powołanym po dziewięciu z dwu grup : Kongresu Polonii Kanadyjskiej i
Konferencji Polskich Księży Katolickich w Kanadzie. Cele funduszu są wyraźnie
sprecyzowane i obejmują 3 dziedziny : popieranie studiów nad kulturą szczególnie
polską narodową i religijną; zachęcanie i pomoc w studiach osobom polskiego
pochodzenia; finansowanie i popieranie wydawnictw naukowych i literackich
propagujących polska kulturę oraz popieranie polskich bibliotek. Fundusz ten
jest niewątpliwie najbogatszym ze wszystkich polskich funduszy w Kanadzie.
Obecnie na jego koncie znajdują się ponad 2 miliony dolarów, dzięki temu, że
pomoc finansowa i stypendia pochodzą wyłącznie z odsetek od kapitału.
Początkowo kobiety we wszystkich tych instytucjach nie były licznie
reprezentowane. Znajdowały się w biurach, w redakcjach, na stanowiskach
pomocniczych, na których potrzebna była dokładność i dobra pamięć
instytucjonalna. Z biegiem czasu zaczynały jednak awansować szczególnie w
dziedzinach dotyczących polskiego szkolnictwa w Kanadzie oraz pracy w
harcerstwie żeńskim, aż wreszcie doszły do najwyższych stanowisk. Już w
ostatnich dekadach XX wieku kwestia wyboru prezesa lub przewodniczącego została
oparta na kwalifikacjach a nie na rodzaju płci.
Dziś Polonia ontaryjska tworzy najliczniejszą grupą w Kanadzie i naturalne
centum organizacyjne Polonii dla całego Kraju. W Toronto i Ottawie znajdują się
przeważnie zarządy główne polonijnych organizacji, a kanadyjskie instytucje
naukowe i specjalistyczne zatrudniają tam bardzo wielu Polaków. Odbiło sią to
także na aktywności społecznej kobiet, które w Ontario znalazły dla siebie
najrozmaitsze możliwości łączenia wyspecjalizowanej pracy zawodowej z
działalnością społeczną w organizacjach polonijnych.
Idea Federacji Polek w Kanadzie jako ogólno kanadyjsko- polskiej organizacji
kobiecej podzielonej na ogniwa odpowiadające poszczególnym miastom i
propagującej kulturę polską również narodziła się w Toronto. Zaproponowała ją
Jadwiga Dobrucka i niemal natychmiast została ona podjęta przez grupę
torontońskich Polek z Marią Bieniasz na czele. Maria Bieniasz i Jadwiga
Dobrudzka doskonale się uzupełniały. Obie były wielkimi społecznicami. Maria
Bieniasz koncentrowała się przede wszystkim na pracy oświatowo kulturalnej a
Jadwiga Dobrudzka dążyła do wykorzystania potencjału i energii polskich
imigrantek dla zachowywania polskości wśród rosnących szeregów Polonii oraz
utrzymywania i rozwijania kontaktów z lokalnymi organizacjami kanadyjskimi w
celu upubliczniania kultury polskiej poza Polonią. Jadwiga Dobrucka pod koniec
swego życia stworzyła fundusz na stypendia dla młodych i zdolnych Polaków i
Polek.
Ogniwo nr 1 - Toronto powstało w r. 1953, a jego przewodniczącą została Maria
Bieniasz, bardzo zasłużona w działalności szkolnictwa polskiego - założyła
Związek Nauczycielstwa Polskiego w Kanadzie-, działała w harcerstwie polskim, w
rozwoju Polskiego Instytutu Dziedzictwa Kaszub, Polsko-Kanadyjskim Komitecie
Wydawniczym oraz Polsko-Kanadyjskim Towarzystwie Muzycznym.
W miarę jak zaczęło przybywać ogniw FPwK w różnych miastach Kanady pojawiła się
potrzeba wyłonienia Zarządu Głównego, który mógłby koordynować współdziałanie
poszczególnych ogniw, a także reprezentować Federację w Kongresie Polonii
Kanadyjskiej. Postanowiono że Zarząd Główny będzie miał swoją siedzibę w
Toronto. Przewodniczącą Zarządu została Jadwiga Dobrucka, a wśród jej
współpracownic znalazły się Irena Berezowska i dr. Krystyna Zurowska (obie
kolejno obejmowały przewodnictwo w Zarządzie Głównym FPwK ) . W ten sposób od
roku 1956 centrum decyzyjne FPwK znalazło się również w Toronto. Naturalną
konsekwencją było także umieszczenie redakcji Informatora FPwK w London
niedaleko Toronto. Informator FPwK jest zaplanowany jako oficjalny organ
federacji, który ma dwa razy do roku podawać krótkie sprawozdania z działalności
poszczególnych Ogniw oraz dorocznych zebrań wszystkich Ogniw, spraw związanych
ze współpracą z organizacjami kanadyjskimi lub nawet międzynarodowymi,
ważniejszych osiągnięć oraz odznaczeń nadanych członkiniom federacji. Jak dotąd
ta publikacja wydała 175 numerów.Redaktorem Informatora jest Jolanta Pawluk ,
która jest równocześnie prezes Ogniwa nr 2 - London˛
W latach dziewięćdziesiątych ub. stulecia przewodniczącą Zarządu Głównego FPwK
była Iwona Bogorya-Buczkowska, podwójny doktor anglistyki oraz planowania
strategicznego, dziekan i wice -prezes Canadian School of Management w Toronto.
Iwona Bogorya-Buczkowska przybyła do Kanady w 1968 roku i reprezentuje wśród
polskich imigrantek rzadki przykład połączenia teoretyka o wyraźnym profilu
akademickim z praktykiem służącym programami i radami klientom poszukującym
pomocy w zakresie organizacji. W ciągu swojej kanadyjskiej kariery wykładała na
York University w Toronto oraz IMCB Buckingham w Anglii, a obecnie wykłada w
Atkinson College i Ryerson Polytechnical Institute. Równocześnie posiada swoją
własną firmę konsultacyjną Bogorya Consulting Co, w której znajduje praktyczne
rozwiązania organizacyjne i specjalizuje się w szkoleniu kadr
menedżerskich[257]. W roku 2002 za osiągnięcia w dziedzinie rozwiązań
organizacyjnych w Kanadzie i w W. Brytanii otrzymała medal 50-lecia Koronacji
Królowej Elżbiety II a w roku 2003 od rządu RP Krzyż Kawalerski Odrodzenia
Polski " Polonia Restituta". W roku 2002 Iwona Bogorya-Buczkowska została
wybrana na stanowisko dyrektora Rady do Spraw Etnokulturalnych Director Canadian
Ethnocultural Council w Ottawie.
Prace Zarządu Głównego FPwK koncentrowały się na popieraniu i umacnianiu
struktury FPwK, a w związku z nadchodzącą rocznicą 45-lecia FPwK Zarząd Główny i
Ogniwo nr. 1 -Toronto przy pomocy Teresy Zaranek przygotowywał dokumenty,
zdjęcia i pamiątki dotyczące FPwK w celu konstruowania na video historii tej
organizacji. Ponadto pracowano przy nawiązywaniu kontaktów z różnymi
organizacjami polonijnymi na całym świecie z zamiarem wznowienia działalności
Światowego Zjednoczenia Polek w Wolnym Świecie. Dzięki temu Federacja została
zaproszona do programu TV Polonia na Forum Polonijne w Polsce, Była to świetna
reklama dla Federacji i dla naszych przyszłych planów powiedziała w roku 2002
przewodnicząca FPwK Anna Szufnara. Dodać należy, że już w 1992 roku w Krakowie
przekazano mandat przewodniczenia Światowemu Zjednoczeniu Polek Federacji Polek
w Kanadzie i jej ówczesnej przewodniczącej Alinie Kozłowskiej-Kennedy. Obecnie
Zarząd Główny FPwK pracuje nad przygotowaniami do IV-go Światowego Zjazdu
Zjednoczenia Polek. Pierwszym zadaniem w tej dziedzinie było utworzenie ośrodka
internetowego, który mógł by koordynować informacje o imprezach kulturalnych,
konferencjach, stypendiach i grantach a nawet o możliwości pracy. Planuje się
także przedstawianie sylwetek osób polskiego pochodzenia oraz pomocy młodzieży
polonijnej w dziedzinach sztuki, nauki i biznesu.
Anna Szufnara obecna przewodnicząca Zarządu Głównego FPwK podkreśliła wielką i
długoletnią pracę społeczną Anny Ujejskiej- Ejbich, Ireny Kremblowskiej, Aliny
Kennedy, Anny Norton- Nowakowskiej i Iwony Bogoryi-Buczkowskiej , które - jak
powiedziała - "wychowały " ją do pracy społecznej i bez których życzliwości nie
byłaby w Federacji[258]
FPwK Ogniwo nr 1 -Toronto zawsze kładło wielki nacisk na znaczenie imprez
kulturalnych dla życia Polonii torontońskiej. Kobiety zrzeszone w nim brały
udział w organizowaniu niemal wszystkich imprez kulturalnych o charakterze
literackim, rozrywkowym i oświatowym, teatrzyków, "Wieczorów" i imprez
sprowadzanych z Polski. Maria Bieniasz, pierwsza przewodnicząca FPwK stale
dążyła do współpracy między pokoleniami imigrantów przybywających w kolejnych
falach imigracji. Zależało jej, aby w każdą działalność FPwK, a także innych
organizacji społecznych, wciągana była młodzież polonijna oraz nowo
przybywający. Dzięki jej osobistym umiejętnościom i dyplomacji Polonia
torontońska znana była z między pokoleniowej zgody. A FPwK Ogniwo nr 1 w latach
80tych dwukrotnie była publicznie chwalone za harmonijną współpracę pomiędzy
starszym i młodszym pokoleniem imigrantów przybyłych z Polski, lub drugim
pokoleniem urodzonym już w Kanadzie.[259]
W listopadzie 2002 roku Konsul Generalny dr. Jacek Junosza - Kisielewski za
utrzymywanie pamięci o polskich ofiarach Katynia wręczył wice przewodniczącej
Federacji, Marii Kaszubie wysokie odznaczenie państwowe, bowiem jeszcze w ub.
stuleciu założyła ona w Toronto Stowarzyszenie Rodzin Katyńskich. Została ona
także wyróżniona nagrodami Toronto Millenium za obywatelską postawę i
bezinteresowne zaangażowanie się w poprawę środowiska. Elżbieta Bożena
Sawczyńska-Ganczarczyk, długoletnia działaczka FPwK została odznaczona dyplomem
i odznaką In Recognition of Volunteer Service przez Ontario Ministry of
Citizenship i Ontario Ministry of Culture and Communication.
Do grona zasłużonych działaczek społecznych w południowym Ontario należą także
Zofia Pokusa i Janina Pawlik członkinie Ogniwa nr 2 - London. Zofia Pokusa
otrzymała za wieloletnią działalność na rzecz Polski i Polonii Złoty Krzyż
Zasługi RP a Janina Pawlik dostała dwa odznaczenia Outstanding Achievement Award
for Volunteerism in Ontario oraz Mazor's recognition of Special Londoners..
Prowincja Ontario miała w końcu ub. wieku 7 działających Ogniw FPwK. Drugim
najstarszym po Toronto jest Ogniwo nr 2 London. Jego obecną przewodniczącą jest
Jolanta Pawluk. Z jej sprawozdania za rok 2002 wynika, że działalność Ogniwa
kontynuuje przede wszystkim pomoc charytatywną i dotacje w Kanadzie i w Polsce,
a głównym źródłem dochodów są dwa bazary których podstawą jest własna produkcja
wypieków. Dotacje obejmują miejscowe organizacje polonijne jak harcerstwo lub
zespół folklorystyczny a także London Battered Women oraz Canadian Council of
Women, London Chapter.
Poza Kanadą Ogniwo nr 2 finansuje obiady dla jednaj ze szkół we Wrocławiu,
wspomaga Dom chłopców w Częstochowie oraz wysyła pomoc polskim dzieciom na
Białorusi. Członkinie nie zapominają także o pomocy ofiarom trzęsienia ziemi w
El Salwador i w Dżmnagarze w Indii.
Ogniwo nr 15 - Mississauga ma podobne cele. Obecnie jego przewodniczącą jest
Bożena Fogel, a oddelegowane do Zarządu KPK, Okręg Mississauga są Elżbieta
Wolska i Maria Stoch. Biorą one udział w Komisji Charytatywnej utworzonej przy
tym Okręgu KPK specjalizującej się w wysyłce sprzętu medycznego do Polski. W
Polsce Ogniwo nr 15 opiekuje się Domem Małego Dziecka w Stargardzie Szczecińskim
i Domem Małego Dziecka w Mostach koło Szczecina. Dla zdobycia funduszy na te
cele zorganizowano wycieczkę do Lichenia i Częstochowy, ale mimo, że wycieczka
się udała nie dała oczekiwanych zysków.
Ogniwo nr 18 - Hamilton , którego przewodniczącą jest Katarzyna Grandwilewska,
bieże udział w zbieraniu funduszy na budowę domu seniora, Maria Curie-Skłodowska
Seniors Lodge. Działalność tego Ogniwa skupia się już od wielu lat na pomocy
sierotom polskim w byłym Związku Radzieckim a szczególnie na Ukrainie. Poza tym
członkinie działają na polu imprez kulturalno-oświatowych. Katarzyna
Grandwilewska, przewodnicząca Ogniwa nr. 18 jest bardzo aktywna w rozwijaniu
kontaktów z Polonią Swiata oraz dba o udział finansowy w akcjach polonijnych w
południowo zachodnium Ontario, między innymi przygotowuje fundusze na lektorat
języka polskiego na McMaster University
W Etobikcoke Ogniwo FPwK, nr 17 działające od kilku lat przyjęło jako swoją
maksymę łączenie miłych, przyjacielskich kontaktów z pracą dla innych. Jego
głównym źródłem dochodów są tradycyjne zabawy andrzejkowe, czasami urządzony
bankiet lub walk-a-thons połączone z mini-aukcjami. Zdobyte dochody służą
głównie wspieraniu dzieci niepełnosprawnych ruchowo i umysłowo z Ośrodka
"Nadzieja" w Nowym Sączu. Oprócz tego Ogniwo to włącza się do programu "Dar
polskich serc" i "Uratować życie" działających na Ukrainie i Białorusi.
Dzięki bliskim powiązaniom FPwK i Kongresu Polonii Kanadyjskiej w miarę
upływających lat działaczki FPwK często wchodziły do władz KPK. Ostatnio przez
jedną kadencję prezeską KPK była Elżbieta Rogacka.
Poza działalnością w Ogniwach Polki w Ontario są często aktywne w dziedzinach
ich własnych umiejątności i talentów. Takim przykładem powiązania pracy
społecznej z własną twórczością artystyczną jest Genowefa Staroń, członkini
FPwK, ale także malarka i gobeliniarką
Z ramienia FPwK w programie "Pomoc Polsce " w 1981 r Genowefa "Nuta" Staroń
zainicjowała i zorganizowała licytację dzieł sztuki darowanych przez polskich
artystów oraz Kanadyjczyków. Zebrane w ten sposób fundusze zostały zużyte na
pomoc społeczeństwu polskiemu podczas stanu wojennego. Trzy lata wcześniej w
1978 r. Nuta Staroń reprezentowała Zarząd Główny KPK na Wystawie Polskich
Plastyków , zorganizowanej z okazji Światowego Zjazdu Polonii Wolnego Świata w
Toronto. Jej autorstwa jest także plakat i katalog wystawy Polonia Art '78-
Polonia of Tomorrow, a w roku 1984 za zachętą organizatorów przyjmowania Papieża
Jana Pawła II w Toronto ofiarowała mu jeden ze swych gobelinów nawiązujący do
stanu wojennego w Polsce, zatytułowany Modlitwa Ziemi.
|
